آمایش محیط زیست با سوالات و پاسخ تشریحی

آمایش محیط زیست با سوالات و پاسخ تشریحی

فرمت: PDF   تعداد صفحات: 126

فهرست:

• توسعه پایدار
• آمایش محیط زیست، ابزاری برای نیل به توسعه پایدار
• پرسش های چهار گزینه ای و تشریحی
• پاسخنامه تشریحی
• روش آمایش و تعیین توان
• پرسش های چهار گزینه ای و تشریحی
• پاسخنامه تشریحی

توسعه پایدار

با جدی شدن مبحث توسعه پایدار از سال ۱۹۷۸ دولت ها همواره کوشیده اند تا با هماهنگ نمودن متغیرهای «توان بوم شناختی، نیروی انسانی، منابع مالی، ساختارهای زیربنایی و فن آوری» به توسعه پایدار و درخور برسند. کشورهایی در این راستا موفق بوده اند که توانسته اند بین سه ضلع مثلث توسعه پایدار یعنی عدالت و رفاه اجتماعی، بازدهی اقتصادی و محیط زیست نوعی توازن و تساوی برقرار نمایند. با مطرح شدن توسعه پایدار و تلاش انسانها برای حفظ محیط زیست اقتصاد نئوکلاسیک که خواهان توسعه حتی به قیمت از دست رفتن محیط زیست بود جای خود را به اقتصاد سبز داد.

در اقتصاد سبز علاوه بر GNP و GDP به مهارت و تخصص نیروی انسانی نیز اهمیت داده می شود در حالی که اقتصاد نئوکلاسیک انسان را هم نوعی کالا و ابزار برای به حداکثر رساندن تولید به حساب می آورد. با یک مثال درک این تفاوت آشکارتر خواهد شد. اقتصاد نئوکلاسیک در احداث یک کارخانه سیمان، به فاکتورهایی مثل انتقال مواد اولیه به کارخانه و حداکثر نمودن تولید سیمان و فروش آن اهمیت می دهد و نتیجه کار با میزان درآمد کسب شده سنجیده می شود اما در اقتصاد محیط زیست علاوه بر سرمایه به آلودگی های ناشی از فعالیت کارخانه از قبیل گرد و غبار، پسماندها و فاضلاب، خرده سنگهای باقی مانده در محیط، تغییر سیمای زمین در اثر برداشت مواد اولیه و… نیز توجه می شود و تک تک این موارد در هزینه ها محاسبه می گردد. به طور کلی می توان گفت در اقتصاد نئوکلاسیک نهاده یا ورودی، سرمایه و ستانده یا خروجی معادل محصول، کالا یا فرآورده می باشد اما در اقتصاد محیط زیست یا اقتصاد بوم شناختی نهاده سرمایه طبیعی و انسانی بوده و ستانده با کسر نمودن اثرات منفی و پسماندها محاسبه می شود. به عنوان مثال سرمایه عبارت است از تولید ناخالص ملی، پول، جواهرات، املاک، ارزش افزوده زمین های کشاورزی، جنگل ها و چراگاه ها، کشتزارها و باغات (چه از نظر تولید میوه ها و چه محصولاتی مثل اکسیژن، آب، کمک به خودپالایی محیط زیست، تجدید حیات خاک و …)، ارزش نهفته نیروی انسانی ماهر و غیرماهر، فن آوری موجود و… اما سرمایه در اقتصاد نئوکلاسیک عبارت است از پول، جواهرات و املاک ( زمین ها، ساختارهای زیربنایی، جنگلها، باغ ها، کشتزارها، کارخانه ها، کارگاه ها و …).

هنگامی که از سنجش ارزش ها صحبت به میان می آید باید به تفاوت ظریف ارزشیابی و ارزیابی توجه نمود. در ارزیابی بیشتر به سنجش های کیفی پرداخته می شود ولی در ارزشیابی ارزش معنوی منابع به صورتی قابل درک بیان می شود مثل بیان ارزش اقتصادی یک جنگل از نظر تولید اکسیژن و …

آمایش محیط زیست، ابزاری برای نیل به توسعه پایدار

برای نیل به توسعه پایدار باید زمینه ای فراهم شود تا بین فعالیت های انسانی و توسعه و بهره برداری از محیط زیست نوعی توازن برقرار شود تا از تخریب محیط زیست جلوگیری شده و در طول زمان وضعیت بهینه رفاه مادی و معنوی انسانها حفظ گردد بدون اینکه سرمایه مادی و معنوی نسل های آتی به خطر افتد. جمله اخیر به روشنی مفهوم آمایش سرزمین را در قالب توسعه پایدار بیان می کند. در واقع آمایش محیط زیست یعنی تعیین توان عرصه برای توسعه. با این کار در هر بخشی از محیط زیست به اندازه پتانسیل و توان آن (به ویژه توان بوم شناختی) توسعه انجام می گیرد. مثلا جایی که توان لازم برای کشت و کار ندارد کشاورزی انجام نمی شود و … .

در کشور ما از سال ۱۳۵۵ (تاسیس دفتر آمایش در سازمان برنامه ریزی و مدیریت) به تدریج آمایش مورد توجه قرار گرفت با این تفاوت که در آن زمان آمایش محیط زیست بر اساس مکتب اروپایی انجام می شد. در این مکتب توان اقتصادی اجتماعی عرصه، مد نظر قرار می گرفت و توان بوم شناختی مورد غفلت واقع می شد. امروزه آمایش سرزمین با تجزیه و تحلیل توان اقتصادی اجتماعی و توان بوم شناختی صورت می پذیرد. به این صورت که ابتدا خط مشی های توسعه و انواع کاربری های مورد نیاز از قبیل کشاورزی (مثل نوغان داری، آبزی پروری، پارکداری، حفاظت، اکوتوریسم، جنگل کاری، باغبانی، شیلات، دامپروری، جنگلداری، مرغداری، زنبورداری، دیم کاری و …) بازرگانی (مثل انبارسازی، گمرک، پایانه ها، بنادر، ترمینال های بین المللی و …)، خدمات (مثل توریسم، توسعه شهری و روستایی، ساخت دانشگاه ها و مدارس، احداث پارک، ساخت هتل، جاده سازی، ساخت بیمارستان و …) و صنعت (مثل امور نظامی و مهندسی، مخابرات، توسعه صنعتی و کان کنی مورد بررسی قرار گرفته و طرح اصلی و پایه آمایش تهیه می گردد. سپس با تعیین توان بالقوه و بالفعل اقتصادی اجتماعی و بوم شناختی تصویری از قابلیت توسعه در بلندمدت برای آن منطقه رسم می شود. برای کل کشور نیز می توان این کار را انجام داد به این شکل که در هر منطقه هیدرولوژیک طرح آمایش تهیه می گردد ( ایران به هشت منطقه هیدرولوژیک تقسیم بندی می شود). تهیه این طرح مشکل ترین و وقت گیر ترین مرحله آمایش می باشد. در این مرحله باید منابع مختلف مورد شناسایی قرار گیرند و برای منابع نقشه تهیه گردد.

سپس این اطلاعات مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و توان آنها ارزیابی و طبقه بندی گردد. مرحله سوم آمایش محیط زیست شامل تصمیم گیری در مورد اولویت های کاربری ها می باشد. پروژه های اجرایی در این مرحله تعریف می گردند. در فرآیند آمایش سرزمین به مسائل اقتصادی و اجتماعی نیز توجه ویژه مبذول می گردد و فقط به تعیین توان اکولوژیک عرصه بسنده نمی شود به عنوان مثال میزان درآمد مردم، نیروی انسانی، تراکم فیزیولوژیک جمعیت (تعداد افراد جمعیت بر سطح کشتزارها) و … .

شناسایی منابع

شناسایی منابع اولین گام در راستای تهیه طرح آمایش می باشد. در واقع تا ندانیم چه منابعی در اختیار داریم و کمیت و کیفیت آنها چگونه است نمی توانیم توان آنها را برای اجرای طرحهای توسعه تعیین نماییم. منابع طبیعی حالتی پایدار و پویا دارند و با توجه به ماهیت منابع پایدار می توان آنها را به دو دسته تقسیم بندی نمود: و منابعی که در محل خود ثابت هستند (مثل پستی و بلندی ها، سنگ و خاک و رستنی ها) و منابعی که در محل خود ثابت نیستند (مثل آب و جانوران )

در کل منابع بوم شناختی یا منابع طبیعی به دو دسته منابع فیزیکی (اقلیم، آب و هوا، سنگ، خاک و شکل زمین) و منابع زیستی (رستنی ها و جانوران) تقسیم می شوند. متغیرهای زمانی مثل منابع انسانی، منابع فرهنگی و یا منابع اقتصادی و اجتماعی زمانی که با منابع بوم شناختی جمع شوند منابع زیست محیطی را تشکیل می دهند (متغیرهای زمانی عبارتند از نیروی انسانی، توان مالی، ساختارهای زیربنایی و فن آوری). زمانی که منابع شناسایی شوند مورد ارزشیابی و ارزیابی قرار می گیرند. یکی از تفاوت های ارزشیابی و ارزیابی این است که در ارزشیابی ارزش مالی منبع محاسبه می شود (اقتصاد سبز ارزش معنوی محیط زیست را به صورت ریالی بیان می کند تا برای غیر متخصصین قابل درک باشد مثلا این که تولید اکسیژن، آب و خاک توسط جنگل چقدر ارزش ریالی دارد. این کار را می توان با کمک پرسش نامه و مصاحبه با افراد انجام داد. با این که آنها چقدر حاضرند برای مشاهده حیات وحش هزینه کنند. حتی می توان با محاسبه میزان اکسیژن تولیدی توسط هر درخت، با مشخص بودن قیمت ریالی هر متر مکعب اکسیژن، قیمت اکسیژن تولیدی توسط یک جنگل را محاسبه نمود).

برای شناسایی منابع روش های مختلفی وجود دارد که ابتدایی ترین آنها آماربرداری و نمونه برداری از منبع مورد نظر می باشد. آماربرداری موجودی را تعیین می کند. به عنوان مثال تعیین طول جاده های کشور، وسعت جنگل ها، باغات و …… وقتی آماربرداری در کشوری انجام شده باشد می توان نمونه برداری کرده و نتیجه را به محل های مشابه تعمیم داد.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ آلودگی صنعتی و تاثیر آن بر محیط زیست

⇐ فاضلاب و آلودگی محیط زیست

⇐ کلیات محیط زیست