کاتتریزاسیون و آنژیوگرافی تشخیصی قلب و عروق

کاتتریزاسیون و آنژیوگرافی تشخیصی قلب و عروق

فرمت: pdf  تعداد صفحات: 8

کاتتریزاسیون (catheterization) به معنی قرار دادن کاتترهای مختلف داخل حفرات قلب و اندازه گیری فشارهای حفرات و تزریق ماده حاجب برای پیدا کردن حالتهای غیر طبیعی می باشد.

آنژیوگرافی عروق کرونر (selective coronary angiography) به معنی قرار دادن کاتتر اختصاصی در دهانه عروق کرونر و تزریق ماده حاجب (contrast agent) در این عروق برای پیدا کردن انسداد آنها می باشد که می تواند تشخیصی (diagnostic یا درمانی (therapeutic) باشد. در فرم تشخیصی فقط آنژیوگرافی انجام میشود و در فرم درمانی از وسایل مختلف مثل بالن و استنت برای باز کردن تنگی عروق استفاده میشود. این اعمال امروزه از روش های تشخیصی و درمانی شایع در دنیا می باشند.

کاتتریزاسیون قلبی

کاتتریزاسیون قلب راست: که در آن فشارهای سیاهرگی و قلب راست شامل ورید بزرگ زیرین (inferior vena cava)، ورید بزرگ زبرین (superior vena cava)، دهلیز راست، بطن راست، و سرخرگ ریوی (pulmonary artery) اندازه گیری میشود. برای این عمل به طور شایع از ورید کنارہ کشاله ران (ورید رانی) یا ورید جوگولار (jugular vein) استفاده می شود.

کاتتریزاسیون چپ: اندازه گیری فشارها و بررسی اجزاء مختلف سرخرگی شامل آئورت (صعودی، قوس و نزولی)، بطن چپ و دهلیز چپ است. برای ورود به سیستم چپ معمولا از سرخرگ رادیال (Radial artery) یا سرخرگ کشاله ران (femoral artery) استفاده میشود. برای آنژیوگرافی کرونر بیمار باید مورد کاتتریزاسیون چپ قرار گیرد، تا کاتتر وارد سیستم چپ و سرخرگ گردد و سپس به صورت اختصاصی عروق کرونرآنژیو شوند.

در کاتتریزاسیون فشار حفرات اندازه گیری می شود و در صورت وجود هرگونه اشکال در فشارها، بیماری مربوطه معین می شود. با تزریق ماده حاجب نیز نه تنها اندازه و عملکرد حفرات معین می شود بلکه اشکالات دریچه ای نیز دیده می شوند و مورد عکس برداری قرار می گیرند.

فشارهای طبیعی قلب در شکل شماره 1 نشان داده شده است. در اندازه گیری فشارها، به صورت طبیعی فشار هر حفره از فشار حفره بعدی کمی بیشتر یا حداقل مساوی آن است، در غیر این صورت جریان خون به جلو حرکت نمی کند. به طور مثال فشار دهلیز راست در دیاستول (زمان عبور خون از دهلیز راست به بطن راست) با بطن راست برابر و فشار بطن راست با شریان ریوی در سیستول ( زمان عبور خون از بطن راست به سرخرگ ریوی) برابر است. همان طور که فشار دیاستول دهلیز چپ با بطن چپ و فشار سیستول بطن چپ با آئورت برابر است. (به شکل ۱ دقت شود). حال اگر فشار حفره قبلی نسبت به حفره بعدی خیلی بیشتر شود می تواند نشانگر تنگی دریچه بین دو حفره باشد.

شکل ۱: فشارهای حفرات قلب: دهلیز چپ (LA) بطن چپ (LV)، بطن راست (RV)، دهلیز راست (RA)

در کاتتریزاسیون، فشار حفرات قلبی با کاتتر اندازه گیری و شکل آنهم رسم می گردد که به آن تراسه همودینامیک فشار (hemodynamic pressure tracing) می گویند. هر یک از حفرات قلب دارای فشار و شکل فشار مختلف هستند که در شکل شماره ۲ شکل این فشارها نمایش داده شده است.

شکل ۲: A) فشار بطن چپ به صورت مستطیلی و فشار آئورت به شکل مثلث و فشارها در سیستول برابر است B) فشار بطن چپ که به صورت مستطیلی است و در زمان دیاستول تا صفر هم میرسد و برابر فشار دهلیز چپ است C) فشار دهلیز راست، بطن راست و فشار ریوی: فشار بطن مستطیلی شکل و فشار سرخرگ ریوی مثلثی شکل است و این دو فشار در سیستول برابر هستند. فشار دهلیز راست نیز با فشار بطن راست در دیاستول برابر می باشد.

در اندازه گیری فشارها با قرار دادن کاتتر مخصوص سوان گانز (Swan-Ganz catheter) در سرخرگ ریوی و با باد کردن بالن تعبیه شده در سر این كاتتر، جریان خون متوقف و نوک کاتتر فشار ستون خون در مویرگ های ریه را اندازه گیری می کند که برابر با فشار دهلیز چپ و فشار دیاستول بطن چپ می باشد. به این فشار، فشار وج مویرگ های ریوی می گویند. (capillary wedge pressure) (شکل 3). فشار وج  نرمال زیر ۱۲ میلی متر جیوه بوده و در فشار ۱۶-۱۲ میلی متر جیوه ادم ریوی اینترستيشيال (interstitial lung edema) و در فشار وج بالای ۱۶ ادم ریوی آلوئولار(alveolar lung edema) ایجاد می شود.

شکل ۳: دهلیز راست (RA)، بطن راست (RV)، دهلیز چپ (LA)، بطن چپ (LV)، فشار ستون خون (static column of blood)
فلش: کاتتر سوان- گانز بابالن نوک کاتتر

 در حین کاتتریزاسیون با تزریق در حفرات مختلف، هم میتوان عملکرد حفره را ارزیابی کرد و هم از اختلالات دریچه ای اطلاعات دقیقی گرفت. این اطلاعات با تزریق در حفرات قلبی به دست می آید. به طور مثال در شکل ۴ تزریق در حفره بطن چپ و نحوه محاسبه کسر جهشی (ejection fraction-EF) بطن چپ نمایش داده شده است.

شکل 4: آنژیوگرافی بطن چپ: عکس چپ تزریق دیاستول و حجم پایان دیاستولی (end diastolic volume-EDV) و شکل سمت راست حجم پایان سیستولی (end systolic volume-ESV) را نشان می دهد که بر اساس آنها EF محاسبه می گردد.

 آنژیوگرافی عروق کرونر

عروق کرونر اولین شاخه های آئورت بوده و وظیفه خون رسانی به خود قلب را دارند. آنژیوگرافی، قرار دادن کاتتر اختصاصی در عروق کرونر و فیلم برداری از آنها با تزریق ماده حاجب می باشد. به طور معمول از راه سرخرگ رادیال (دست راست یا چپ)، سرخرگهای پشت دست راست یا چپ و یا سرخرگ کشاله ران انجام می شود، که مطالعات به نفع انجام آنژیوگرافی از راه سرخرگهای دست به ویژه در بیماران سکته حاد می باشد (مرگ و میر و خونریزی کمتری به نسبت از راه کشاله ران دارد).

عروق کرونر همان طور که در شکل ۵ نشان داده شده است، سه رگ نزولی چپ (left anterior descending-LAD) راست (right artery-RCA coronary ) و سیر کامفلکس-پشتی (left circumflex-LCX)، می باشند که به طور معمول LAD و LCX از شاخه چپ اصلی (left main trunc-LM) منشاء می گیرند. رگ LAD از روی قلب و شیار بین دو بطن و رگ زیرین نزولی (posterior descending artery-PDA) از زیر قلب و شیار بین دو بطن مسئول خونرسانی به جلو و پشت قلب هستند. در ۸۵٪ مواقع PDA از RCA خون می گیرد که به این حالت سمت راست غالب (right dominancy) و اگر PDA از LCX جدا شود که در ۱۵٪ مواقع دیده می شود، سمت چپ غالب می گویند (left dominancy) در ۵٪ مواقع برخی شاخه های راست و پشت قلب از راست و برخی از چپ است که به آن غالب دو طرفه می گویند (codominancy). در هر سه حالت رگ غالب LAD است که مسئول خونرسانی حدود ۸۰٪ قلب است و این تقسیم بندی قراردادی بوده و فقط نشانگر منشاء رگ PDA است. اهمیت این تقسیم بندی در شناسایی رگ مسئول سکته و بیماری قلبی است، به طوری که در سکته قدامی رگ مسئول LAD و در سکته پشتی و لترال (posterolateral) قلب رگ مسئول LCX است. در سکته تحتانی قلب بر اساس غالب راست یا چپ، رگ مسئول می تواند RCA یا LCX باشد.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ روش های تشخیصی غیر تهاجمی قلب

⇐ شرح حال و معاینه بالینی بیماران قلبی عروقی

⇐ نحوه برخورد با درد سینه

⇐ الکتروکاردیوگرافی (آموزش جامع و قدم به قدم ECG)