نقش ژنها در شخصیت و روان انسان

نقش ژنها در شخصیت و روان انسان

پیشگفتار:

چرا بعضی افراد شاد و گروهی غمگینند، عده ای با انرژی و عده ای خموده اند، گروهی تکانشی و تعدادی با احتیاطند، بعضی برانگیخته و عده ای آرامند، تعدادی خوشبین و گروهی بدبین هستند؟ معمولا گفته می شود والدین با تولد اولین فرزند خود به اهمیت محیط و تربیت اعتقاد پیدا می کنند ولی با به دنیا آمدن دومین فرزند تفاوت در وراثت و سرشت را پذیرا می شوند. تفاوت های اولیه فرزندان یک خانواده معمولا قابل توجه است. انسان قرنها در تلاش بوده تا رابطه بین ذهن و بدن و نیز سرشت و شخصیت را درک کند. از زمانی که سر فرانسیس گالتون در دهه 1880 طبیعت (ورانت) را در برابر تربیت محیط قرار داد روانشناسان به ارتباط این دو علاقه مند شدند و سوالات بسیاری مطرح کردند از جمله اینکه ژن ها چه نقشی در شکل گیری شخصیت دارند و چگونه با محیط در شکوفا گردن شخصیت فرد به تعامل می پردازند؟ بعضی می گویند ژنوتیپ کنترل می کند که افراد چگونه فکر کنند، احساس کنند و یا رفتار کنند و عده ای دیگر معتقدند که محیط به تنهایی است که به شکل گیری انسان که چطور باشد پاسخ میدهد اما آنچه که مهم است این است که شخصیت انسان حاصل تعامل وراثت و محیط با یکدیگر است یعنی هرگز ورائت بدون محیط و محیط بدون ورانت نمی تواند عمل کند.

تعریف شخصیت:

اتکینسون و همکاران (1381) در تعریف شخصیت می گویند:

واژه شخصیت معانی گوناگون دارد مثلا وقتی در مورد کسی گفته می شود بسیار با شخصیت است غالبا درجه کارایی و جاذبه اجتماعی وی مورد نظر است ولی روانشناسان در بحث شخصیت بیش از هر چیز به تفاوت های فردی توجه دارند یعنی ویژگی هایی که یک فرد را از دیگران متمایز می کند.

روانشناسان در مورد تعریف دقیق شخصیت اتفاق نظر ندارند ولی هدف ما از شخصیت الگوهای معینی از رفتار و شیوه های تفکر است که نحوه سازگاری شخص را با محیط تعیین می کند.

گولدر و همکاران (1382) شخصیت را کیفیات با ثبات شخص که در چگونگی رفتار او در موقعیت های بسیار متنوع تجلی می کند تعریف می کنند.

گروسی (1380) می گوید: در لغت نامه وارن تعریف شخصیت چنین آمده: شخصیت به جنبه های علمی، عاطفی، انگیزشی و فیزیولوژیک یک فرد گفته می شود که در این تعریف مجموعه عوامل در کنار هم قرار داده شده اما اشاره ای به یکپارچگی این عوامل و پویایی آن نشده است. آلپورت، سازمان یابی نظام های بدنی و روانی به عنوان ویژگی های رفتاری و فکی در فرد را شخصیت می نامد.

کنل از مقوله محتوایی خارج شده و به جنبه کاربردی می پردازد: شخصیت چیزی است که به ما اجازه می دهد پیش بینی کنیم که شخص در یک موقعیت معین چه خواهد کرد و چه عملی از او ناشی خواهد شد.

پیرون، شخصیت را وحدت یافتگی تام و تمام یک فرد همراه با ویژگی های دائم مثل هوش و مزاج و رفتار تعریف می کند.

نقش وراثت محیط در رفتار انسان :

نقش وراثت محیط در رفتار انسان

جبر و اختیار در اصطلاح روان شناسی: آنچه که در باره جبر و اختیار بیان شده اند، معانی لغوی هستند، ولی در اصطلاح روان شناسی مانند مباحث مطرح در علوم دیگر سخن از این است که آیا انسان در کارهای خویش توان تصمیم گیری دارد یا خیر یا به عبارت دیگر: منظور از اختیار در اینجا نوعی توانایی روانی ویژه انسان است که شخص بر اساس آن می تواند در قلمرو خاصی تاثیرات زیستی و محیطی را تحت تسلط خویش درآورد و با گزینش خود، رفتار و مسیر رشد خویش را آگاهانه انتخاب نماید» جبر از نظر معنا در مقابل اختیار قرار می گیرد.

به بیان دیگر در مسئله جبر و اختیار سخن در این است که ماهیت انسان چگونه است. یکی از موضوعات اساسی که تصور از ماهیت انسان را روشن می سازد به مجادله قدیمی بین اراده آزاد و جبرگرایی مربوط میشود. نظریه پردازان هر دو طرف، سؤال های زیر را پرسیده اند: آیا ما هوشیارانه جریان اعمال خود را هدایت می کنیم؟ آیا می توانیم به صورت خود انگیخته، جهت افکار و رفتارمان را انتخاب کنیم و به صورت منطقی از بین چاره های موجود، آنها را برگزینیم؟ آیا ما آگاهی هوشیار و درجه ای از خودگردانی داریم؟ آیا ما بر سرنوشت خود حاکميم با قربانیان تجربه گذشته، عوامل زیستی، نیروهای ناهشیار با محرک های بیرونی هستیم، عواملی که کنترل هوشیاری بر آنها نداریم؟ آیا رویدادهای بیرونی آنچنان شخصیت ما را شکل داده اند که قادر به تغییر دادن رفتارمان نیستیم؟ اینها سؤال هایی هستند که تا گرایش انسان به جبر و اختیار مشخص نشود، پاسخ دادن به آنها مشکل است.

محیط و ورانت :

تعریف محیط: هر آنچه که بیرون از انسان است و بر انسان احاطه دارد، محیط به حساب می آید. در تعریف محیط می گویند: « محيط شامل تمامی متغیرهای خارج از وجود فرد می شود که از آغاز باروری و انعقاد نطفه تا هنگام تولد و سپس تا مرگ، انسان را در بر گرفته و بر او تأثیر می گذارد یا از وی تأثیر می پذیرد.»

تعریف وراثت: وراثت صفاتی است که از پدر و مادر از طریق ژن موجود در کروموزوم به انسان منتقل می شود و شخصیت انسان را می سازد. در ظاهر انسان چنین نی پندارد که هر آنچه دارد از محیط است زیرا کمتر کسی را می توان یافت که بر خلاف محیط و جو حاکم رشد کند. در برخی از چیزها آنچه که محیط بر انسان تحمیل می کند چاره ای ندارد مگر آنکه آن را پذیرا شود و محیط نیز از رحم مادر آغاز شده تا جامعه، مدرسه و حتی آب و هوا را شامل می شود.

آخرین پژوهش ها در ژنتیک، زیست شناختی مولکولی و علوم اعصاب نشان می دهد که بسیاری از ویژگی های بنیانی شخصیت، در زمان تولد به ارث می رسند و خیلی از اختلافات بین شخصیت افراد، نتیجه وجود اختلاف در ژن های آنهاست. همچنین شیوه اندیشه ما، محصول فعالیت ژن ها است.

ظهور علم زیست شناختی مولکولی، باعث کشفیات شگفت انگیزی شده است که بی شک نشان دهنده آن است که ژن ها، مهمترین عامل در تمایز هویت یک انسان از انسان دیگر است. بخشی از تفاوت های شخصی در سرشت، همانند شکل بینی، رنگ پوسته رنگ چشم و بعضی از رفتارها مانند: اعتیاد به الکل، تنباکو، مواد مخدر، داروهای خطرناک، خشونت، پرخاشگری و رفتارهای تهاجمی نیز ریشه های ژنتیکی دارند.

اگر چه عوامل غیر ژنتیکی مهمی نظیر: روش تربیتی پدر و مادر و نوع روش آموزشی در مدرسه هم وجود دارند، اما هیچ اثری برجسته تر از ساختار ژنتیکی نیست. به همین دلیل، ویژگی های سرشت که در اوایل زندگی بروز می کنند همچنان در طول زندگی پای می فشارند. عوامل وراثتی نسبت به بعضی از صفات مانند گروه خون، به اندازهای قطعی است که به هر شکل، ارگانیزم ادامه حیات دهد، ژنها آنها را تعیین می کنند. در مقابل در بعضی از موارد، مثل یادگیری مهارت های پیچیده، ورانت تنها ماده خام و استعداد برای شکل گیری ویژه توسط الگوی تمرین، یادگیری را فراهم می کند. در روایات اسلامی هم، برخی صفات شخصیت از قبیل: وفاداری و بی وفایی، شهامت و بزدلی، رذالت و پستی، نجابت و بزرگواری و … تا حد زیادی به عوامل ذاتی و ارثی نسبت داده شده است. تفکیک تاثیرات توارت از تأثیرات محیط بر شخصیت، کار مشکلی است. مطالعات انجام شده روی توارث و محیط نشان می دهد که در پاره ای از موارد تنها یا محیط یا هر دو نقش تعیین کننده دارند. ژنها در مقایسه با محیط در تعیین زمان بلوغ افراد نقش اساسی تری دارند. محیط یکسان، ہر خصیصه های شخصی مانند؛ نزدیکی اجتماعی، علایق مذهبی و ارزشها تاثیر معنیدار دارد. محیط بر رفتار اثر می گذارد و آن را محدود می کند و رفتار به نوبه خود به تغییر در محیط می انجامد.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ باقیمانده ها و آلاینده ها در مواد غذایی و مسمومیت های ناشی از آنها

⇐ فلوسایتومتری در بیماری های خونی

⇐ دانلود رایگان قالب رایکا (Raika)

⇐ طراحی تصفیه خانه فاضلاب (جامع pdf)