مقدمه و اصطلاحات رایج در بلایا

مقدمه و اصطلاحات رایج در بلایا

فرمت: PDF   تعداد صفحات: 16

مقدمه

در بین کشورهای جهان، ایران به لحاظ بروز حوادث غیرمترقبه جزء ۱۰ کشور بلاخیز جهان است که از ۴۰ حادثه طبیعی شناسایی شده در جهان، بیش از ۳۰ مورد آن در ایران رخ داده است. ایران در حالی ۶ درصد تلفات بلایای طبیعی جهان را به خود اختصاص داده است که فقط یک درصد جمعیت جهان را دارد. هرچند تاکنون نقش انسان ها در وقوع بسیاری از حوادث طبیعی غیرمترقبه شناخته شده نیست اما بسیاری از حوادث طبیعی مستقیم یا غیرمستقیم متأثر از اعمال و کارهای روزمره انسانهاست که در سراسر جهان در حال انجام است. در سال ۲۰۰۸، ۳۲۱ بحران طبیعی باعث مرگ ۲۳۵ هزار و ۸۱۶ نفر شد که این رقم بیش از ۴ برابر میزان مرگ و میر در ۷۰ سال گذشته بوده است.

قاره آسیا، یکی از قاره هایی بود که دچار بحران های شدید شده بود و ۹ کشور از این قاره در میان ۱۰ کشور دنیایی هستند که بیشترین مرگ و میر در اثر حوادث غیرمترقبه را دارا هستند. بحران ها همچنان باعث خسارت های اقتصادی شدید شده اند. در سال ۲۰۰۸، بحران ها باعث خسارتی در حدود ۱۸۱ میلیون دلار شد که این رقم بیش از ۲ برابر میزان خسارت در سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۷ بوده است. زمین لرزه سیچوان باعث خسارتی در حدود ۸۵ میلیون دلار شد و گردباد آیکا در آمریکا خسارتی در حدود ۳۰ بیلیون دلار را در برداشت. این افزایش چشمگیر خسارت های اقتصادی و انسانی بسیار نگران کننده است.

در بین حوادث طبیعی، تنها در طول یک قرن گذشته بیش از یک هزار و ۱۵۰ مورد زمین لرزه مرگبار در ۷۵ کشور جهان رخ داده است. بیش از ۸۰ درصد مرگ و میرهای حاصل از این رویداد طبیعی در ۶ کشور جهان به وقوع پیوسته است. ایران نیز با تلفاتی بالغ بر ۱۲۰ هزار نفر و خساراتی افزون بر میلیاردها ریال یکی از کشورهایی به شمار می آید که آمار بالایی در بروز حوادث طبیعی به خود اختصاص داده است.

بیش از چهل نوع بلایای طبیعی در سطح جهان تشخیص داده شده که هر گروه از آنها خود به چند زیر مجموعه دیگر تقسیم می شوند، با توجه به ارزیابی های به عمل آمده در سرزمین ایران حداقل وقوع ۳۱ نوع بلایای طبیعی شامل: زلزله، سیل، طوفان، آلودگی آب و هوا و محیط زیست، تسونامی (موج لرزه ای بزرگ دریا). آفات و بیماری های نباتی، نوسانات زمین، خشکسالی و روانه های گلی می باشد. هرچند حوادث و رویدادهای متعدد طبیعی در طول حیات بشر در جوامع مختلف منجر به بروز خسارات جانی، مالی فراوانی شده و کماکان بسته به سطح توسعه نیافتگی کشورها و جوامع بشری، خساراتی وارد می شود اما جوامع پیشرفته با استفاده از فناوری توان علمی و فنی و سازماندهی اصولی توانسته اند به مقابله با این بلایا برخاسته و میزان خسارات ناشی از وقوع حوادث را به حداقل کاهش دهند.

بروز یک بلا در سطح وسیع علاوه بر ایجاد خسارات مادی و آسیب به پایه های اقتصادی جامعه خسارات جبران ناپذیر جانی را نیز در پی دارد، که عواقب این خسارت سال های سال در جامعه باقی خواهد ماند. حال آنکه انسان و جامعه ای که در آن زندگی می کند به عنوان بزرگترین سرمایه می تواند نقش بسیار مهمی را در کاهش خطرات و در برخی موارد، پیشگیری از وقوع خسارات ایفا کند. بدین منظور ایجاد یک بینش و نگرش صحیح در رابطه با فرهنگ سازی، آموزش و نقش مشارکت های مردمی در زمینه کاهش اثرات بلایا با وجود ظرفیت ها و پتانسیل های موجود در جامعه لازم به نظر می رسد.

تعاریف اصطلاحات رایج در بلایا

بلا (بلايا)

از هم گسیختگی جدی عملکرد یک جامعه است که منجر به خسارات و اثرات سوء گسترده انسانی اقتصادی یا محیطی می شود، بطوری که تطابق با آن فراتر از توانایی جامعه تحت تأثیر با اتکا بر منابع داخلی است. بلایا حاصل ترکیب مواجهه با مخاطره، وجود آسیب پذیری و ظرفیت یا اقدامات ناکافی برای کاهش یا تطابق با پیامدهای ناگوار ناشی از وقوع مخاطره ها هستند. از اثرات یک بلا می توان به تلفات جانی، مصدومیت بیماری و دیگر تأثیرات منفی بر جسم، روان و اجتماع پیرامون انسان، آسیب به دارایی ها، از بین رفتن خدمات، از هم گسیختگی اجتماعی و اقتصادی و تخریب محیط زیست نام برد. در محاوره روزمره فارسی بجای کلمه بلا (بلایا)، گاه از واژه های بلیه، حادثه و بحران نیز استفاده می شود. البته حادثه، معادل واژه Incident و بحران، معادل واژه Crisis است.

برخی مخالفت ها برای استفاده از واژه بلا، بلایا یا بليه بجای Disaster به بار معنایی آن بر می گردد. باید ذکر کرد که ترجمه دقیق واژه Disaster نیز ستاره بد است که بطور قراردادی هم اکنون نیز در سراسر جهان استفاده می شود. بنابراین استفاده از واژه بلا، الزاما ارتباطی با علل وقوع آن ندارد، بلکه همانند واژه اصلی آن در زبان انگلیسی، موضوعی قراردادی است. در جامعه علمی مدیریت و کاهش خطر بلایا همگان معتقدند که یک مخاطره به دلیل ستاره بد منجر به وقوع بلایا نمی شود، بلکه آسیب پذیری بالا و ظرفیت پایین جامعه است که آن را ایجاد می کند. در اینجا برای معادل واژه مفرد Disaster، واژه جمع بلایاخیز آورده شده است. این امر به دلیل استفاده رایج و پذیرفته شده آن در محاوره فارسی است، بطوری که Disaster Management را معمولا مدیریت بلایا می گویند نه مدیریت بلا. در ادامه این مجموعه به دلیل مأنوس تر بودن ترجمه، از واژه بلایا استفاده شده است.

خطر بلایا

عبارت است از خسارات بالقوه ناشی از یک بلا که به یک اجتماع یا جامعه خاص، در یک دوره زمانی مشخص در آینده، وارد خواهد شد. این خسارات شامل اثرات سوء بر جان و شرایط سلامتی انسان، معیشت، دارایی ها و ارائه خدمات هستند. تعریف خطر بلایا، بیانگر مفهوم وقوع یک بلا در اثر وجود مداوم شرایط خطر است. خطر بلایا شامل انواع مختلف خسارات بالقوه ای می باشد که در اکثر مواقع به سختی قابل محاسبه کمی هستند. با این وجود، با دانستن خطرهای شایع و الگوهای جمعیتی و توسعه اجتماعی – اقتصادی، می توان آن را حداقل به شکل کلی ارزیابی نموده و نقشه برداری کرد.

بلایای طبیعی

بلایای طبیعی عملی از طبیعت است با چنان شدتی که وضعی فاجعه انگیز ایجاد کند در این وضع شیرازه زندگی روزمره ناگهان گسیخته شده و مردم دچار رنج و درماندگی می شوند و در نتیجه به غذا، پوشاک، سرپناه، مراقبت های پزشکی و پرستاری، سایر ضروریات زندگی و همچنین به محافظت در مقابل عوامل و شرایط نامناسب محیط محتاج می شوند.

وسعت بلا

وسعت بلا میزان تأثیر آن را چه از نظر جغرافیایی و چه از نظر تلفات نشان می دهد. ویرانی یک ساختمان ۵۰۰ واحدی چند طبقه وسعت بیشتری از فرو ریختن یک پل که تنها دو اتومبیل در هنگام ریزش از آن عبور می کرده اند دارد

شدت بلا

شدت یک بلا شامل سطوح خرابی و ویرانی است که بر جای می گذارد برای مثال یک زلزله با شدت ریشتر مشابه، خرابی بیشتری را در یک مرکز یک شهر نسبت به وقوع آن در یک بیابان و منطقه خالی از سکنه دارد.

مدیریت خطر بلایا

عبارت است از فرایند منظم بکارگیری تصمیم های اجرایی، سازمانی، مهارت های عملکردی و ظرفیت ها به منظور اجرای راهکارها، سیاست ها و ظرفیت های ارتقا یافته تطابق، با هدف کاستن اثرات سوء مخاطره ها و احتمال بلایا. در ادامه واژه کلی تر، مدیریت خطر، به منظور مشخص کردن موارد ویژه مرتبط با خطر بلايا مطرح می شود. هدف از مدیریت خطر بلایا، کاهش یا انتقال اثرات سوء مخاطرات از طریق فعالیت ها و اقدامات پیشگیری، کاهش آسیب و آمادگی است.

مدیریت خطر آینده نگر بلایا: عبارت است از فعالیت های مدیریتی که با هدف اجتناب از خطرهای جدید یا رو به افزایش انجام می گیرند.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ مدیریت پسماند در بلایا (زلزله)

⇐ دانلود کتاب سیلاب های شهری

⇐ ارتقاء بهداشت در شرایط اضطراری