فلزات سنگین در ماهی و عوارض ناشی از آنها

فلزات سنگین در ماهی و عوارض ناشی از آنها

فلزات سنگین از جمله آلاینده های زیست محیطی هستند که مواجهه انسان با بعضی از آنان از طریق آب و مواد غذایی می تواند مسمومیت هایی مزمن و بعضاً حاد خطرناکی را ایجاد نمایند که از جمله آنان می توان به فلزاتی نظیر سرب، کادمیوم، جیوه، نیکل و روی در انواع ماهیان اشاره کرد که در ادامه خلاصه ای از این فلزات آورده شده است. بسیاری از عناصر موجود در غذاهای دریایی در مقدار کم هم برای زندگی انسان ضروری هستند به هر صورت این مواد می توانند در تراکم های بالا باشند. بنابراین بسیاری از مصرف کنندگان وجود این عناصر در ماهی را به عنوان یک خطر برای سلامتی انسان می دانند. این عناصر بیشتر در محیط های آبی موجود می باشند. این در تناقض است در مقابل باقیمانده های مواد آلی در آب که همگی این مواد، Anthropogenic Xnobiotic خارجی بوده تحت تاثیر فعالیت های بشر وارد محیط شده اند به جز دی اکسین ها و هیدروکربن های پلی آروماتیک که در نتیجه فرآیندهای سوختن و فرآیندهای طبیعی در محیط تشکیل شده اند. فلزات سنگین ناشی از توسعه صنعت و رهاسازی آن در آب ها، در مقابل تجزیه مقاوم بوده و مقدار آن در ماهی به عنوان یکی از زنجیره های غذایی انسان تجمع می یابند.

حضور و تراکم فلزات سنگین در محیط و مخصوصا در محیط های آبی و در آبزیان، یعنی در جانوران آبزی و گیاهانی که به عنوان غذای انسان مصرف می شوند، بستگی به طبیعت و فعالیت های انسان دارد. تراکم طبیعی این عناصر در اقیانوس و منابع آب شیرین دنیا به خاطر فعالیت های غیر طبیعی زمین، زلزله و آتشفشانی و فرآیندهای حرارتی زمین و آلودگی ناشی از فعالیت انسان است که در انقلاب صنعتی با شروع به کارگیری فلزات مختلف در صنعت ایجاد شد که بخش مهمی از منابع آلاینده بوده است. در نتیجه باران های اسیدی که در نتیجه آلودگی صنعتی بوجود آورند فلزات سنگین را از مواد معدنی شسته، حرکت داده و باعث می شدند تا غلظت آن ها در محیط های طبیعی و خصوصا آب ها افزایش یابد.

ماهی و سایر غذاهای دریایی، همیشه دارای مقداری از فلزات سنگین، در نتیجه ی زندگی در آب می باشند. نسبت بین تراکم طبیعی فلزات سنگین و فلزات سنگین ناشی از فعالیت انسان در ماهی از عنصری به عنصر دیگر متفاوت است. این نسبت را می توان اینطور بیان کرد که در دریاهای باز که هنوز به وسیله آلودگی ناشی از فعالیت انسان تحت تاثیر قرار نگرفته اند، ماهی فقط مقداری طبیعی از غلظت فلزات سنگین را دارد. در مناطق آلوده، که آب
تبادل کافی با اقیانوس های جهان ندارد در مصب ها، رودخانه ها و مخصوصا در مکان هایی که نزدیک فعالیت های صنعتی هستند، تراکم فلزات سنگین خیلی بیشتر از مقدار طبیعی است.

ماهی و سایر جانوران آبزی فلزات سنگین را از غذاهایشان و همچنین از آبی که از آبشش هایشان عبور می دهند جذب می کنند. جذب فلزات سنگین اغلب بستگی به مقدار خورده شده و مقدار فلزات سنگین در غذا یا شکار دارد. مشخص شده است که در مناطق دریایی که تراکم بالای فیتوپلانکتون وجود دارد منجر به تراکم بالای این عناصر در ماهی های بزرگتر و مسن تر نسبت به مناطقی که مقدار فیتوپلانکتون کمتر است می شود. جمع شدن فلزات سنگین، مدت زیادی طول می کشد و در نتیجه مقدار زیاد، تجمع این فلزات در ماهیان بزرگ صورت می گیرد. بعضی از گونه های ماهیان مخصوصا گونه های شکارچی که معمولا دارای عمر طولانی تر هستند دارای مقادیر بالاتر از فلزات سنگین در ارگان های مختلف آنها جمع می شود.

این تجمع فلزات سنگین که وابسته به زمان است منجر به جمع شدن مقدار بالای فلزات سنگین در گونه های بزرگ مثل ماهی قرمز یا سوف دریایی ،هالیبوت اقیانوس آرام و آتلانتیک، تون ماهیان، کوسه ها، مارلین، ماهی شمشیری و سایر گونه های شکارچی می شود که می توانند به سن 52 سال و حتی بیشتر هم برسند، می گردد.

تراکم بالای فلزات سنگین به ندرت در ماهیچه ماهی یافت می شود. وقتی که این وضعیت بروز می کند نشان می دهد که درجه بالایی از آلودگی در محیط اتفاق افتاده است مثل (کادمیوم و جیوه) اندام های اصلی که ماهی برای ذخیره سازی و سم زدایی فلزات سنگین استفاده می کند، شامل کبد، کلیه و استخوانها می باشند. این اندام ها معمولا برای مصرف انسانها در اروپا (بجز کبد کاد کنسرو شده) و آمریکا استفاده نمی شوند، زیرا بخشی که عمدتا مصرف می شود همان فیله یا بافت ماهیچه ای است.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ بررسی روش های حذف فلزات سنگین از پساب های صنعتی

⇐ فلزات سنگین در مواد غذایی