روش های فیزیکی و شیمیایی گندزدایی و ضدعفونی

روش های فیزیکی و شیمیایی گندزدایی و ضدعفونی

فرمت: PDF   تعداد صفحات: 115

فهرست:

روش های فیزیکی

• حرارت
  • حرارت خشک (فرو، شعله (فلامپاژ)، اتوی لباس، سوزاندن
  • حرارت مرطوب (اتوکلاو، انواع اتوکلاو (اتوکلاو اتیلن اکساید، کمی کلاو، اتوکلاو فرمل)، روش استریلیزاسیون سریع)
  • جوشاندن
  • پاستوریزاسیون
  • استریلیزاسیون جزء به جزء (تنداليزاسيون)
• برودت
• فشار اسمزی
• پرتوها
  • پرتوهای فرابنفش (UV) (گندزدایی آب و مواد غذایی، گندزدایی هوا، گندزدایی سطوح)
  • مزایا و معایب اشعه فرابنفش در گندزدایی
  • پرتو ایکس و گاما
  • امواج میکروویو (MICROWAVE)
• سایر روش ها
  • امواج اولتراسونیک
  • شستشو
  • فیلتر کردن (صاف سازی)
  • خشک کردن
• پایش استریلیزاسیون در روش های فیزیکی
  • انواع پایش ها (پایش مکانیکی (فیزیکی)، پایش شیمیایی، پایش بیولوژیکی، پایش دستگاه های استریلیزاسیون، پایش اتوکلاو، پایش فور)

روش شیمیایی

• • طبقه بندی عوامل شیمیایی در انهدام میکروارگانیسم ها
  • هالوژن ها
    • پرکلرین
    • آب ژاول (انواع سفید کننده، خطرات مصرف آب ژاول (وایتکس)
    • کلروردوشو
    • دی کلرو تری کلرو ایزوسیانوریک اسید
    • هیپوکلریت لیتیم
    • آب لابارک
    • آب اکسید کننده الکترولیزه (EOW)
    • هالامید
  • ید (یدوفورها (بتادین)
  • مشتقات قطران (فنل ها) (اسید کاربولیک (فنل معمولی)، استروک، کروزل، کرئولین، لیزول، دتول، کرزیلل، هگزاکلروفن، تیمول)
  • آلدئیدها (فرم آلدئید، گلوتار آلدئید، ارتوفتالدئید (OPA))
  • سایر گندزداهای گازی (اکسید اتیلن، بتاپروپیولاکتون، ازن، دی اکسید گوگرد
  • الکل ها (متانول، اتانول، طرز تهیه درجات مختلف الکل)
  • ترکیبات آمونیوم کوارترنر (هایژن (بنزوآلکونیوم کلراید)، ستاولن، هيبتان (کلرهگزیدین)، ساولن، میکروتن

• اکسید کننده ها (آب اکسیژنه، پرمنگنات پتاسیم، پراستیک اسید، پرسیدین)
• اسیدها و قلياها (آب آهک)
• فلزات سنگین
• برخی گندزداهای تجاری (افروز، دکونکس، گاسترو، سولار سپت، پلاس، آ.اف، اینتنسیو، دکوسپت، میکرونید، نانوسیل، گیگاسپت، سایاسپت، ترالین، پرفکت بیگوآمید، پروکسان، اینسترومنت فورته، سارفوسپت، سورفیس کوییک، دزومده، سپتی سیدین، پروسپت)

میکروارگانیسم ها تحت تاثیر عوامل محیطی قرار دارند. عوامل محیطی بر رشد، تکثیر و مرگ میکروب ها تاثیر می گذارند. این عوامل شامل درجه حرارت، pH، رطوبت و … است. مثلا بعضی از باکتری ها حرارت بالا و برخی حرارت پایین را دوست دارند. اگر بتوانیم با حرارت بالا یا پائین و در کل به بر هم زدن حرارت بهینه برای زندگی میکروارگانیسم اقدام کنیم، قابل تصور است که زندگی میکروارگانیسم به پایان خواهد رسید. همچنین تغییرات pH یعنی تغییر غلظت یون هیدروژن در محیط زندگی باکتری ها بر روند زندگی آنها موثر است. بطور کلی هر باکتری خواهان یکسری شرایط بهینه برای زندگی است که در صورت عدم تامین آن شرایط، زیست آن با مشکل مواجه شده و به زودی از بین خواهد رفت. از بین بردن این شرایط بهینه مبنای اغلب روش های فیزیکی برای از بین بردن میکروب ها است. عوامل فیزیکی از بین برنده میکروب ها بر خلاف تصور عموم مردم از قدرت بالایی در میکروب کشی برخوردار بوده و اغلب برای محیط زیست فاقد خطر هستند. بسیاری از افراد تصور دارند برای از بین بردن میکروب ها حتما باید از یک ماده شیمیایی قوی و شاید با اسم و شرایط کاربری عجیب و پیچیده استفاده کرد. اما باید گفت که عوامل فیزیکی بخصوص حرارت نه تنها در بسیاری موارد راندمان بالاتری را در میکروب کشی دارند بلکه بسیار ساده و دارای خطرات کمتری هستند.

روش های فیزیکی اغلب ارزانتر و ساده تر هستند. از همه مهمتر اینکه اغلب روش های فیزیکی، فاقد آسیب رسانی مهم و جدی به محیط زیست و انسان بوده و کاربری ایمن تری دارند. اما باید توجه داشت که کاربرد عوامل فیزیکی نیازمند ارزیابی دقیق از کلیه شرایط اختصاصی و جوانب امر بوده و باید پایش دقیقی از نحوه کارکرد و عملکرد آنها برای اطمینان خاطر بیشتر انجام شود.

حرارت

تاثیر درجه حرارت بر رشد میکروارگانیسم ها مکانیسم پیچیده ای دارد. سرعت واکنش های آنزیمی با گرما تغییر می کند. این سرعت در گرمای پایین کند بوده و با بالا رفتن درجه حرارت افزایش می یابد. بنابراین با استفاده از درجه حرارت بالا می توان اقدام به کشتن میکروب ها بخصوص باکتریها کرد. هر قدر درجه حرارت بالاتر باشد زمان مرگ کوتاه تر است. مثلا باسیل سل در ۵۸ درجه سلسیوس در مدت ۳۰ دقیقه، در ۵۹ درجه در مدت ۲۰ دقیقه و در ۶۵ درجه در مدت ۲ دقیقه کشته می شود. مقاومت گونه های مختلف باکتریایی نیز در مقابل حرارت متفاوت است. در خصوص ویروسها نیز باید گفت که به طور کلی عفونت زایی ویروس ها در دمای ۶۰-۵۰ درجه به مدت ۳۰ دقیقه از بین می رود. اما در این میان استثناء نیز وجود دارد. ویروس هپاتیت B و پریون ها نسبت به درجه حرارت مذکور مقاوم اند.

چنانچه آفلاتوکسین ها تا نقطه ذوبشان حرارت ببینند تخریب خواهند شد. امروزه از روش های حرارتی برای از بین بردن سموم آفلاتوکسینی ناشی از رشد کپک ها بر روی انواع مواد غذایی مانند مغزها و آجیل ها استفاده می شود. از حرارت های در حدود ۱۰۰ درجه سلسیوس برای از بین بردن آفلاتوکسین در روغن پنبه دانه و نارگیل استفاده شده است. بطور مثال حرارت دادن ماده اولیه روغن حاوی ۳۰ درصد رطوبت برای ۲/۵ ساعت در ۱۰۰ درجه موجب تخریب تقریبا ۸۵ درصد از آفلاتوکسین موجود خواهد بود.

جدول (1): درجه حرارت و زمان لازم برای از بین بردن برخی از میکروارگانیسم ها

حرارت یکی از مهمترین عوامل موثر بر روی رشد و نمو باکتری ها است. تاثیر حرارت مرطوب بیشتر از حرارت خشک می باشد. زیرا در زمان مساوی در درجه حرارت پایین تر و در درجه حرارت مساوی در زمان کوتاه تری مواد و وسایل را استریل می کند. این اختلاف به دلیل این است که حرارت مرطوب دارای قدرت نفوذ بیشتری نسبت به حرارت خشک می باشد و مواد پروتئینی در صورتی که دارای مقادیر زیادی آب باشند، در درجه حرارت پایین تر منعقد می گردند و چون ساختمان باکتری ها بیشتر از پروتئین و اسید نوکلئویک است، لذا در مجاورت حرارت مرطوب آب را جذب نموده و مواد پروتئینی آنها زودتر منعقد شده و از بین می روند. بخار اشباع داغ با راندمان حدود ۲۵۰۰ برابر هوای داغ با همان درجه حرارت بر روی میکروب ها و میکروب کشی موثر است.

درجه حرارتی که یک باکتری را در بهترین شرایط رشد و نمو قرار می دهد به طوری که باکتری قادر به انجام کلیه اعمال حیاتی خود باشد، درجه حرارت بهینه یا اپتیمم گویند. در این درجه حرارت، آنزیم های باکتری دارای بیشترین فعالیت هستند. هر نوع باکتری فقط در یک میدان حرارتی معین رشد می کند که از ویژگی های گونه ای محسوب می شود. حداقل درجه حرارتی که باکتری بتواند در آن درجه حرارت به اعمال حیاتی خود ادامه دهد، درجه حرارت حداقل نام دارد. باید توجه داشت که اگر درجه حرارت کمتر از حداقل شود عوامل حیاتی نیز متوقف می گردد. در مقابل، حداکثر درجه حرارتی که یک باکتری بتواند در آن درجه حرارت به اعمال حیاتی خود ادامه دهد ولی اگر درجه حرارت زیادتر شود اعمال مزبور متوقف گردد را با نام درجه حرارت حداکثر می شناسند. درجه حرارت های اپتیمم، مینیمم و ماکزیمم برای هر گروه از باکتری ها اختصاصی است. باکتری ها را بر حسب تحملشان نسبت به دامنه ای از تغییرات دمایی به سه دسته تقسیم می کنند.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ روش شستشو و بهسازی در گندزدایی و ضدعفونی

⇐ مفاهیم، تعاریف و اصطلاحات مربوط گندزدایی و استریلیزاسیون

⇐ شیمی گندزدایی