خواب و استراحت سالمندان

خواب و استراحت سالمندان

فرمت: Pdf  تعداد صفحات: 10

اهمیت سلامت خواب:

شواهد علمی‌ ای وجود دارد که نشان می‌دهد خواب مناسب و منطبق با ساعت زیستی بدن ما در هر سنی باعث می‎ شود مواد زائد تجمع‌ یافته در مغز که برای کارکرد آن مضر هستند، به شکلی مناسب پاکسازی شوند. در پی خواب ناکارآمد مغز با سرعت بیشتری به‌ سوی تحلیل پیش‌ می‌رود و احتمال بروز فرآیندهایی مانند افت ظرفیت عصبی- شناختی و آلزایمر بیشتر می‎ شود. بنابراین خواب یکی از نیازهای اساسی و پایه ‎های اصلی سلامتی انسان است. هرگونه اختلال در جریان طبیعی آن علاوه بر ایجاد مشکلات روانی می ‎تواند کارآیی فرد را نیز کاهش دهد. خواب مکانیزم فیزیولوژیک بدن در بازیابی توان از دست رفته و خستگی ناشی از فعالیت های بدنی در طول زندگی روزمره است. در طول خواب، بدن استراحت می ‎کند و انرژی از دست رفته به دست می‎ آید و بدن، بار دیگر برای فعالیت جسمی و فکری آماده می‎ شود. خواب یکی از فاکتورهایی است که نقش مهمی در سلامتی داشته و عامل مهمی در افزایش مرگ و میر و کاهش سلامت است. لذا خواب سالمندان نقش مهمی در سلامت آنان دارد چرا که خواب ناکافی و نامناسب به‌تدریج باعث بروز اختلالات جسمی و روانی در او خواهد شد. از سوی دیگر شاخص‌های کمی و کیفی خواب سالمند شاهراه مهمی برای پزشک متخصص است تا بتواند سرنخ‌ هایی ناشی از اختلالات مغز و اعصاب و روان را در فرد زودتر تشخیص دهد و درمان کند. براساس شواهد، الگوی مزمن پرخوابی یا کم‌ خوابی مفرط می‌تواند باعث کاهش عمر مفید و افزایش مرگ‌ومیر زودرس شود.

هنگامی که از سالمندان درباره وضعیت خوابشان سوال پرسیده می‎ شود، معمولاً به شکل اغراق‌ آمیز از کم‌ خوابی یا پرخوابی زیادی شکایت می‌کنند، در حالی که پزشک با بررسی بیشتر متوجه می‎ شود که سالمند خواب نسبتا مطلوبی دارد و فقط تصورش این است خوابش مناسب نیست؛ مثلاً خوابش سبک است ولی فکر می‌کند نخوابیده است. این افراد با اینکه از بی‌ خوابی شکایت دارند، در طول روز اصلا کسل نیستند و با انرژی به کارهای روزمره خود می‌پردازند. گاهی نیز علائمی از سوی سالمند عنوان می‎ شود که نشان از مشکلی جدی است و بیانگر این است که احتمالا اختلال خواب در سالمند وجود دارد. خواب خوب برای حفظ سلامت جسم و روح انسان ضروری است. همان طور که سن افزایش می‎ یابد، داشتن یک خواب خوب شبانه نیز اهمیت بیشتری می‎ یابد اما بسیاری از سالمندان از مشکلاتی نظیر دشواری هنگام خوابیدن، بیدار شدن‌ های مکرر طی شب و داشتن خواب سبک و زود از خواب بیدار شدن شکایت می‎ کنند. افزایش سن شاید تغییرات ناخواسته‌ ای در چگونگی خواب ایجاد کند؛ مانند خواب منقطع، کاهش خواب عمیق و بیدار شدن‌ های مکرر.

بسیاری از سالمندان تصور می کنند که نسبت به سال‎ های قبل، شب‎ ها به خواب کمتری نیاز دارند و مایلند در خلال روز بیشتر استراحت کنند. در حدود نیمی از افرادی که به سن ۶۵ سالگی می ‎رسند، دچار اختلال خواب می‎ شوند. خواب شبانگاهی شان اغلب سبک‎تر می شود و با بیدار شدن های دوره ای بیشترى همراه است. براساس شواهد، الگوی مزمن پرخوابی یا کم‌خوابی مفرط می‌تواند باعث کاهش عمر مفید و افزایش مرگ‌ومیر زودرس شود. اعمال بدن انسان از یک الگوی 24 ساعته بنام سیرکادین ریتم(CIRCADIAN RHYTM) پیروی می‎ کند به صورتی که گویا بدن انسان بر اساس یک ساعت بیولوژیک ساخته شده که به فعالیت هایش نظم می ‎بخشد. درجه حرارت، ضربان قلب و فشار خون انسان تماما در طی شبانه روز تغییر می‎ کند طوری که ساعات اولیه صبح کمترین مقدار و شامگاهی بیشترین مقدار را دارا هستند.

دوره‎ های خواب و بیداری انسان نیز در یک دوره منظم روی می‎ دهد. ساعت بیولوژیکی انسانی بزرگسال از سیکل های تقریبی بطول 90 دقیقه تشکیل شده در حالی که این سیکل در نوزادان و کودکان 60 دقیقه بوده یا ساعت بیولوژیکی فیل‎ ها 120 دقیقه طول می‎ کشد. لازم به ذکر است که امواجی که در مراحل خواب ذکر می ‎شوند 4 نوع هستند که توسط الکتروانسفالوگرام (EEG) اندازه گیری می‎ شود. ریتم این امواج بصورت دور در ثانیه یا سیکل در ثانیه بیان می ‎شود. به طور کلی امواج مغزی با فرکانس 14 دور در ثانیه یا بیشتر، امواج بتا نامیده می‎ شود؛ امواج مغزی با فرکانس بین 7 تا 14 دور در ثانیه، امواج آلفا؛ امواج بین 4 تا 7 دور در ثانیه امواج تتا و نهایتا امواج 4 دور در ثانیه یا کمتر از آن را امواج دلتا نامیده ‎اند. وقتی در بیداری کامل و سرگرم انجام کارهای روزانه خود هستیم، در هوشیاری کامل که “آگاهی بیرونی” نیز نامیده می‎ شود قرار داریم.

امواج این محدوده از هوشیاری، امواج “بتا” است. در حالت خواب و بیداری، کمی پیش از اینکه به خواب برویم یا هنگام بیدار شدن از خواب، در محدوده امواج “آلفا” قرار داریم که “آگاهی درونی” نیز نامیده می‎ شود. وقتی در خواب هستیم به تناوب در محدوده امواج آلفا، تتا و دلتا قرار میگیریم و فقط در محدوده امواج آلفا نیستیم و با آموزش کنترل ذهن، می‎ توان به دلخواه و هنگام بیداری کامل به سمت امواج آلفا حرکت کرد. محدوده امواج “بتا” یا قرار داشتن در حالت بیداری کامل، هیچ احساس خاصی در انسان ایجاد نمی‎ کند اما احتمالات فراوان وجود دارد: امیدوار یا هراسان، سرگرم یا بیکار، غرق در یک موضوع یا خسته و کسل و… . در سطح عمیق ‎تر آگاهی و هوشیاری، امکانات برای بیشتر افراد محدود است. چون فرد در حالت نیمه هوشیار قرار می گیرد. انسان آموخته است که در سطح امواج “بتا” حرکت کند بنابرین در سطوح عمیق تر، محدودیت های فراوانی برای فرد وجود دارد. هر چند در محدوده امواج آلفا تمامی توانائی های احساسی مانند خنده و گریه، ترس و شجاعت و… وجود دارد اما در این سطوح، فقط حالات خواب و بیداری، مرز خواب یا خود خواب باقی می‎ ماند. رویا‎های صادقانه در این سطح اتفاق میافتد.

پس ما در محدوده امواج آلفا، قادر هستیم اعمالی متفاوت از محدوده امواج بتا انجام بدهیم. افراد با ورود به دوره ‎های کنترل ذهن، با تواناهایی‎ های احساسی آشنا می‎ شوند و می‎ آموزند چگونه از آنها بهتر و اختصاصی‎ تر استفاده کنند. به همین دلیل است که افراد زیادی در دوره ‎های کسب آرامش یا تمدد اعصاب، غلبه بر بی‎ خوابی یا انواع سردردها، تقویت حافظه و آموزش ساده ‎تر مطالب شرکت نموده و به شیوه ‎های کنترل ذهن روی می‎ آورند و با کسب آگاهی ویژه و اختصاصی همراه با تمرینات و برخورداری از اراده ‎ای قوی، در ابعاد وجودی خود پیشرفت شگفت انگیز می‌کنند.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ برنامه‌ ریزی برای تأمین سلامت و مراقبت از سالمندان

⇐ پرستاری سالمندان (آب و الکترولیت)

⇐ سرمایش و گرمایش در سالمندان